6 X 1889 Maria z Szumskich DÂąbrowska urodziÂła siĂŞ w Russowie pod Kaliszem. Jej ojciec - JĂłzef (pierwowzĂłr BogumiÂła Niechcica z “Nocy i dni”) byÂł administratorem majÂątkĂłw ziemskich, matka - Ludomira z GaÂłczyĂąskich - przed zam¹¿pĂłjÂściem byÂła nauczycielkÂą.

1905 Maria Szumska cztery lata uczyÂła siĂŞ na prywatnej pensji u p. Semadeniowej. Potem przez parĂŞ miesiĂŞcy w rosyjskim gimnazjum w Kaliszu. PaĂąstwo Szumscy zdecydowali siĂŞ przy³¹czyc do bojkotu szkoÂły i wysÂłali 16-letniÂą MariĂŞ do Warszawy na pensjĂŞ Pauliny Hawelke. Tu wykÂładaÂł m.in. Ludwik Krzywicki, “Strasznie lubiÂłam te lekcje: wywarÂły one decydujÂący wpÂływ na mĂłj rozwĂłj duchowy(…)” 2 listopada 1905 z okien pensji Maria oglÂądaÂła manifestacje rewolucyjne, do tego wydarzenia bĂŞdzie wracac w swoich wspomnieniach.

1907 TÂą datĂŞ nosi pierwszy zachowany wiersz, a raczej poemat, Marii Szumskiej. “Literackie poczÂątki DÂąbrowskiej byÂły wyjÂątkowo wÂątÂłe, zÂłe i niesamodzielne.”(Drewnowski)

PaĂąstwo Szumscy mieli ambicje wyksztaÂłciĂŚ wszystkie dzieci, ale byÂło ich staĂŚ na studia wyÂższe tylko Marii najstarszej z piĂŞciorga rodzeĂąstwa. JesieniÂą 1907 wyjechaÂła na studia przyrodnicze do Lozanny.

1908 Po roku przeniosÂła siĂŞ do Brukseli. “Belgia byÂła w owym czasie najwiĂŞkszym skupiskiem polskiej, a raczej w ogĂłle sÂłowiaĂąskiej studenterii na Zachodzie” KontynuowaÂła zaczĂŞte studia na Univesite Libre, a w Universite Nouvelle (pod wpÂływem Abramowskiego) zajĂŞÂła siĂŞ naukami spoÂłecznymi i filozofiÂą. W okresie studiĂłw zwiÂązaÂła siĂŞ z Marianem DÂąbrowskim. “Jej wybrany by? bojowcem 1905 roku, zbiegiem politycznym z KrĂłlestwa, zagranicznym funkcjonariuszem PPS-Frakcji Rewolucyjnej. Mia? bogat? przesz?o?c(…)”. W okresie pobytu w Belgii Maria wraz z Marianem naleÂżaÂła do “Filarecji”, ruchu o charakterze niepodlegÂłoÂściowym. W skÂład “Filarecji” wchodziÂło doœÌ zagadkowe stowarzyszenie “Lelewel”. W ciÂągu trzyletniego istnienia nigdy nie liczyÂło wiĂŞcej niÂą kilkanaÂście osĂłb - wÂśrĂłd nich Maria Szumska i Marian DÂąbrowski. Zebrania miaÂły charakter zamkniĂŞty. “Skupiali siĂŞ tu pracownicy na polu oÂświaty ludowej, historii, sztuki wojskowej, a sprawy traktowali powaÂąnie konkretyzujÂąc kaÂżdÂą myÂśl poÂżytecznÂą.” Stowarzyszenie “Lelewela” “powoÂłane z inspiracji Edwarda Abramowskiego miaÂło charakter paramasoÂłski czy nawet masoÂłski.” Spotkanie z Abramowskim (w “Nocach i dniach” wystĂŞpuje jako Tytus Niechcic - kuzyn Agnieszki, z ktĂłrÂą siĂŞ w sobie podkochujÂą) byÂło dla Szumskiej jak objawienie, jego teorie uksztaÂłtowaÂły ÂświatopoglÂąd przyszÂłej pisarki. Abramowski byÂł jednoczeÂśnie filozofem, psychologiem, utopijnym prorokiem, socjologiem i etykiem. Koncepcje tego charyzmatycznego reformatora miaÂły szczegĂłne znaczenie dla krĂŞgĂłw socjalistycznych i spó³dzielczych (teoria rewolucji moralnej, socjalizmu bezpaĂąstwowego, republiki kooperatywnej). “DzieÂła jego - wyznawaÂła DÂąbrowska - byÂły jednÂą z tych rzeczy, ktĂłre natchnĂŞÂły mnie wielkim entuzjazmem do Âżycia i chciaÂłabym, Âżeby tego doÂświadczyli wszyscy.” DÂąbrowska wiele pisaÂła o osobie i dziele Abramowskiego.

1910 Pierwsze drukowane teksty publicystyczne M. Szumskiej. DrukowaÂła w “Gazecie Kaliskiej” i “Zaraniu”. ZajmowaÂła siĂŞ przede wszystkim propagowaniem spó³dzielczoÂści. Przybierane pseudonimy w publicystyce: Maria Nowa, Marek Cichy, Brat Jan, Jan StĂŞk. “bibliografia publicystyki spoÂłecznej Marii DÂąbrowskiej za lata 1910-1916 (bez publicystyki literackiej) notuje 202 pozycje, wÂśrĂłd nich kilka broszur i ksi¹¿ek. A zapewne nie jest to wszystko.”

1911 Ma³¿eĂąstwo z Marianem DÂąbrowskim. Niewiele po Âślubie z sobÂą przebywali, oboje sÂłuÂżyli “sprawie”. “Sprawa” Âłaczy siĂŞ z bezdomnoÂściÂą, bezdomnoÂśc - z wyrzeczeniem kobiety, pokusa kobiety - z instynktem, z Âżyciem.” Jeszcze przed Âślubem Marian dÂługo siĂŞ wahaÂł, Âślub byÂł formalnoÂściÂą, (a koÂścielny - “faÂłszem”, na ktĂłry “jest zawsze czas”). W koĂącu 26 VII 1911 r.w Hotel de Ville w Brukseli odbyÂł siĂŞ lub cywilny (Âświadkowie: J. Kaden-Bandrowski i M. Downarowicz), a Âślub koÂścielny - 28 IX 1911 - w koÂściele ewangelickim przy Muzeum w Brukseli. Po zawarciu ma³¿eĂąstwa drogi ich zaraz siĂŞ rozeszÂły, oboje prowadzili aktywne Âżycie dziaÂłaczy. Niewtpliwie twĂłrcÂą (i winowajcÂą) ich spoÂłecznikowsko-tuÂłaczego wzoru Âżycia byÂł Marian DÂąbrowski(…)on takÂże byÂł doradcÂł i inicjatorem podjĂŞtej pracy publicystycznej; za poÂśrednictwem brata - Grabca, wyrobiÂł Âżonie staÂłe kontakty prasowe”. Maria po zakoĂączeniu studiĂłw wrĂłciÂła do kraju. WeszÂła w sam Âśrodek Ăłwczesnej demokratycznej Warszawy. “Znawca masonerii, Ludwik Hass, uwaÂła, iÂż wspomnienie Marii DÂąbrowskiej Warszawa mojej mÂłodoÂści - to przechadzka po Warszawie wolnomularskiej sprzed I wojny ?wiatowej.”

1913 Dr RafaÂł Radziwi¹³owicz - pierwszy Wielki Mistrz LoÂły “Wyzwolenie” zaproponowaÂł DÂąbrowskiej “imieniem Towarzystwa KooperatystĂłw napisanie dwu broszurek spó³dzielczych i… stypendium na pó³roczny wyjazd do Anglii. ByÂło to speĂąnienie najskrytszych marzeĂą, ktĂłre przychodziÂło do mnie samo - jak w bajce. W Londynie przebywaÂł mĂłj m¹¿ nie mogÂący wrĂłcic do kraju”

OpublikowaÂła pierwsze opowiadanie: “We Francji… ziemi cudzej”w “Echu Literacko-Artystycznym”

1914 Numerem 1 zosta? oznaczony raptularzyk z tego roku. Tak rozpoczĂŞÂło siĂŞ pisanie dziennikĂłw, ktĂłre DÂąbrowska prowadziÂła prawie do samej Âśmierci - przez 51 lat. Zgodnie z zasadÂą: “Nulla dies sine linea - ani dnia bez znaku.”

1914-1918 Podczas I wojny Âświatowej zwiÂązana byÂła z ruchem ludowym i niepodlegÂłoÂściowym, byÂła wspó³redaktorkÂą pism: 1915 “ChÂłopska Sprawa “, 1915-1916 “Polska Ludowa”. PodejmowaÂła w duchu Abramowskiego m.in. problematykĂŞ pracy w Polsce. Praca to wielkie zmaganie “drogami mozolnych doÂświadczeĂą i powolnego przeksztaÂłcania siĂŞ czÂłowieka z sobka, egoisty i niewolnika na czÂłowieka spoÂłecznego , obywatela i wolnego twĂłrcÂą Âżycia”, drogami uspoÂłeczniania pracy i zdobywania jej nowej techniki. Potrzebny jest nie tylko czÂłowiek pracowity, ale pracowity czÂłowiek spoÂłeczny, organizator wspĂłlnej pracy, jak dzisiejszy menadÂżer.”Drugim podstawowym zagadnieniem w publicystyce DÂąbrowskiej byÂł nurt ludowy. ZajmowaÂła siĂŞ ludem pojmowanym “po mickiewiczowsku” - “czÂłowiekiem wolnym w duchu”, ale nieszczĂŞÂśliwym i niezadowolonym. Masy ludowe, o ktĂłrych pisaÂła to przede wszystkim masy chÂłopskie. DÂąbrowska lansowaÂła konkretny program “Zarania”: “parcelacja majÂątkĂłw ziemskich, samorzÂąd, kooperatywa w handlu, powszechna i Âświecka oÂświata, tolerancja wyznaniowa, a takÂże jawnoÂśc i konstytucyjnoÂśc” MyÂśl spoÂłeczna mÂłodej DÂąbrowskiej byÂła przeciwna KoÂścioÂłowi, ale “wolnomularstwo, duch spó³dzielczy i radykalna ideologia chÂłopska staÂły siĂŞ dla niej namiastkÂą religii.(…) Odrzuciwszy religi? dogmatycznÂą - ubĂłstwiÂła czÂłowieka, wiĂŞc ³¹czÂącÂą go z innym czÂłowiekiem, wiĂŞÂź spoÂłecznÂą i narodowÂą” (Drewnowski)

1917 Marian D¹browski wróci³ z frontu, odnaj¹Ì w Warszawie na ul. Polnej 40 pierwsze w ich 6-letnim ma³¿eùstwie sta³e mieszkanie. Od tego roku D¹browska zwi¹zana by³a na sta³e z Warszaw¹, na Polnej bêdzie mieszkac 37 lat.

1918-1924 Po odzyskaniu niepodleg³oœci, chocia¿ rozwa³a³a zamys³ poœwiêcenia si³ literaturze, zosta³a urzêdniczk¹ w Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Paùstwowych. Objê³a referat opieki nad bezrolnymi. We wrzeœniu 1919 r. przeniesiono D¹browsk¹ do G³ównego Urzêdu Ziemskiego, powo³anego do realizacji reformy rolnej. W 1923 r.skierowana zosta³a ponownie do Ministerstwa, gdzie prowadzi³a bibliotekê i referat prasowo-wydawniczy. Chcia³a porzucic pracê urzêdnicz¹, czemu przeciwstawia³ siê m¹¿, w obawie, ¿e siê nie utrzymaj¹. Dopiero przyjazd do Warszawy Stanis³awa Stempowskiego, który nie mia³ ¿adnych œrodków, przyczyni³ siê do przekazania mu posady ministerialnego bibliotekarza.

1923 “UÂśmiech dzieciĂąstwa”- “pierwsza artystyczna ksi¹¿ka”, debiut literacki w 34 roku Âżycia.

1925 Uhonorowana nagrodÂą Polskiego Towarzystwa WydawcĂłw Ksi¹¿ek za “UÂśmiech dzieciĂąstwa” - “jednÂą z najpiĂŞkniejszych ksi¹¿ek o domu polskim, z koĂąca ubiegÂłego wieku”. Ukazuje siĂŞ pierwsze wydanie “Ludzi stamtÂąd”, arcydzieÂła, ktĂłre wywoÂłaÂło zachwyt i konsternacjÂą. Krytyka nie potrafiÂła przypisac utworu do Âżadnego istniejÂącego nurtu. “Ballady i romanse prozÂą” pisze o nich T. Drewnowski.

UmarÂł w wieku 43 lat Marian DÂąbrowski. “W miarĂŞ lat zwiÂązek z Marianem DÂąbrowskim stanie siĂŞ wspomnieniem o najwiĂŞkszej miÂłoÂści jej Âżycia i niebÂłahym wÂątkiem twĂłrczoÂści”. Po utracie mĂŞÂża StanisÂław SĂŞpowski staÂł siĂŞ jedynym oparciem dla DÂąbrowskiej. Jego niezwykÂła osobowoÂśc, “niezrĂłwnany czar osobisty i wspaniaÂła powierzchownoÂśc” fascynowaÂły pisarkĂŞ. ByÂł 19 lat starszy, DÂąbrowska wkrĂłtce zakochaÂła siĂŞ w nim. Byli z sobÂą bardzo blisko, przyjaÂźnili siĂŞ do Âśmierci Stempowskiego, mieszkali razem, ale na zewnĂŞtrz obowiÂązywaÂła forma: pan - pani.

1926 DÂąbrowska rozpoczĂŞÂła pisanie powieÂści “Noce i dnie”, co potrwa 8 lat.

1927-1939 NaleÂżaÂła do grona postĂŞpowych dziaÂłaczy i pisarzy inicjujÂących od 1927 r. liczne akcje protestacyjne przeciw ograniczaniu swobĂłd obywatelskich i metodom stosowanym wobec wiĂŞÂźniĂłw politycznych. (W 1935 r. na znak protestu odmĂłwiÂła ZÂłotego Wawrzynu PAL, a w 1937 i 1938 czÂłonkowstwa PAL). PoznaÂła wtedy ZofiĂŞ NaÂłkowskÂą. Na tle sporu o “Dom kobiet” NaÂłkowskiej (i nie tylko z tego powodu) “niedoszÂła przyjaŸù przemieniÂła siĂŞ w zaciĂŞtÂą rywalizacjĂŞ, a nawet niechĂŞc, trwajÂącÂą (z rozejmem na czas wojny) aÂż do koĂąca.” W dwudziestoleciu DÂąbrowska nie przyjaÂźniÂła siĂŞ z nikim z pisarzy, nie przystaÂła do Âżadnej grupy ani do Âżadnego pisma. NajbliÂższe byÂły jej “WiadomoÂści Literackie”, do ktĂłrych pisywaÂła od lat.

1930-1933 UkoĂączyÂła zarys caÂłoÂści “Nocy i dni” i wybraÂła siĂŞ do Jaworza w Beskid Zachodni, Âżeby powieÂśc kontynuowac. “I tu wynikÂła dodatkowa komplikacja: romans z wÂłaÂścicielem tamtejszego sanatorium, nie ukoĂączonym lekarzem, Jerzy Czopem.” E. Korzeniewska pisze: “WÂłaÂściciel sanatorium byÂł wyjÂśtkowo piĂŞknym mĂŞÂżczyznÂą o zniewalajÂącym uroku. JednakÂże czy to na skutek wady charakteru, czy teÂż tkwiÂącej w nim choroby nie umiaÂł w nic siĂŞ naprawdĂŞ zaangaÂżowac, zachowujÂąc zawsze niezrozumiaÂły dla otoczenia dystans i obojĂŞtnoÂśc. PisarkÂą zainteresowaÂła ta dziwnie pociÂągajÂąca a tragiczna w swym osamotnieniu postac. Potem w ” Nocach i dniach” wykorzystaÂła jÂą jako prototyp Janusza OstrzeĂąskiego i mÂłodego KrĂŞpskiego.” Romans z Czopem trwaÂł do marca 1933 r.

1933 OtrzymaÂła jednogÂłoÂśnie paĂąstwowÂą nagrodĂŞ lit.

1 VI 1934 “skoĂączyÂłam Noce i dnie. Teraz siĂŞ drukuje. CzujĂŞ siĂŞ jak pijak po wytrzeÂźwieniu albo jak ciĂŞÂżko chory po wstaniu z ³ó¿ka”

1936-1938 ZaangaÂżowaÂła siĂŞ w realizacjĂŞ reformy rolnej, lustrowaÂła na zlecenie ministra Juliusza Poniatowskiego polskie wsie i uniwersytety ludowe, nadal interesowaÂła siĂŞ kwestiÂą spó³dzielczoÂści. W efekcie powstajÂł waÂżne teksty publicystyczne: “RozdroÂże. Studium na temat zagadnieĂą wiejskich”(1937), “RĂŞce w uÂścisku. Rzecz o spó³dzielczoÂści”(1938). SpotkaÂła siÂś z bolesnÂą nagonkÂą krytyki.

1939 ZdecydowaÂła siĂŞ wyraÂżac swoje poglÂądy w formie dramatycznej. W 1939 r. powstaÂł “Geniusz sierocy”, wystawiony dopiero w 1959 r. w Nowej Hucie.

1939 DÂąbrowska ulegÂła terrorowi publicznoÂści domagajÂąc siĂŞ dalszego ciÂągu “Nocy i dni”. PowstaÂł zamysÂł “PrzygĂłd czÂłowieka myÂślÂącego” nie skoĂączonych przez pisarkÂą do Âśmierci.

1939-1945 Czas wojny i okupacji DÂąbrowska znosiÂła fatalnie, byÂły to dla niej lata krytyczne. W grudniu 1939 DÂąbrowska i Stempowski trafili do Lwowa. ZamknĂŞÂła siĂŞ w ÂścisÂłym krĂŞgu znajomych. Tu poznaÂła StanisÂławĂŞ BlumenfeldowÂą (”dziĂŞki tej osobie gorycz klĂŞski opromieniona zostaÂła atmosferĂŞ bliskoÂści i szczĂŞÂścia”) i zawarÂła znajomoÂśc z AnnÂą KowalskÂą. ByÂł to znaczÂący okres dla Âżycia osobistego DÂąbrowskiej.

W 1940 roku DÂąbrowska i Stempowski uzyskali oficjalnÂą przepustkĂŞ od wÂładz radzieckich na powrĂłt do Warszawy. W³¹czyÂła siĂŞ w podziemne Âżycie kulturalno-oÂświatowe. PisywaÂła do “Polska walczy”. W czasie wojny pisarka ciĂŞÂżko chorowaÂła na nerki i przeÂżywaÂła zapaÂśc psychicznÂą. Prawie nic w tym czasie nie stworzyÂła. W powstaniu zginĂŞÂła siostra DÂąbrowskiej.

1945 Latem tego roku powstaÂł dramat “StanisÂław i BogumiĂŞ”. W?adza ludowa okazywaÂła pisarce wszelkie wzglĂŞdy. Wznowiono jej przedwojenne utwory: “Ludzie stamtÂąd” (1946), “Noce i dnie” (1947). “Paradoks sytuacji DÂąbrowskiej polegaÂł bowiem na tym, Âże przy daleko idÂących uprzedzeniach do nowej wÂładzy, przy potĂŞpieniu przemocy, ktĂłrej - jej zdaniem - naduÂżywaÂła, pisarka w najistotniejszych kwestiach spoÂłeczno-politycznych czuÂła siĂŞ z niÂą solidarna. W dzienniku pod datÂą 4 X 1945 stwierdzaÂła: Socjalne tezy manifestu “lubelskiego” sÂą nie do odrzucenia.” KwestiÂą, ktĂłra w istotny sposĂłb zbliÂżaÂła jÂą do nowej rzeczywistoÂści byÂł Âświecki charakter paĂąstwa. Mimo uznania dla zmian wprowadzonych przez wÂładzÂą ludowÂą, odnosiÂła siĂŞ wobec niej wstrzemiÂżoliwie, ze wzglĂŞdu na swĂłj g³êboki uraz antyrosyjski. Nie solidaryzowaÂła siĂŞ rĂłwnieÂż z emigracjÂą i przetrwaÂłym rzĂŞdem londysĂąkim. “Wci¹¿ przypomina mi siĂŞ Âświetne powiedzenie Conrada: “Miotany sprzecznymi prÂądami pozostawaĂąem w bezruchu” - zanotowaÂła w dzienniku.

1946 BywaÂła przez dÂłuÂższe okresy w domu zaprzyjaÂźnionych Anny i Jerzego Kowalskich we Wrocawiu. Bliski zwiÂązek z WrocÂławiem trwaÂł przez 9 lat do wyprowadzki Anny Kowalskiej. W okresie powojennym dziaÂłaÂła w PEN Clubie i ZZLP, odbywaÂła spotkania autorskie z czytelnikami. Aczkolwiek staraÂła siĂŞ nie angaÂżowac w doraÂźne sprawy polityczne, wyraÂżaÂła niekiedy sÂądy uznawane za bezkompromisowe (np. na II OgĂłlnokrajowym ZjeÂździe ZZLP w ÂŁodzi). “Sytuacja DÂąbrowskiej ustaliÂła siĂŞ w sposĂłb nietypowy: systematycznie, nawet w najgorszych latach stalinowskich, wznawiano jej ksi¹¿ki (co dawaÂło jej niezaleÂżnoÂśc materialnÂą) - natomiast osobÂą ledwie tolerowano.” W czasopismach odzywaÂła siĂŞ na ogó³ rzadko i na uboczne tematy. Jej sÂądy na temat literatury i wspó³czesnej rzeczywistoÂści, ktĂłre zawierzaÂła dziennikowi, byÂły duÂżo bardziej krytyczne niÂż Ăłwczesne opinie oficjalne 1947-1949 PrzetÂłumaczyÂła “Dziennik Samuela Pepysa”.

1950 Nieznany, waÂżny tom opowiadaÂł okupacyjnych DÂąbrowskiej, w nim: “W piĂŞkny letni poranek”(1948), “SkĂłrka od sÂłoniny” (1950), “MiaÂło siĂŞ ku Âświtaniu” (1950), “A teraz wypijmy…(1948), “GÂłupia historia” (1949) Tom zestawiany przez Drewnowskiego z dokonaniami Borowskiego i NaÂłkowskiej.

1951-1952 PowstaÂł szkic powstaĂączej powieÂści-dokumentu “DokonaÂło si?”.

1952 Zwi¹zek Literatów uczci³ niezwykle uroczyœcie czterdziestolecie twórczoœci D¹browskiej.(Prelegent - Jerzy Andrzejewski - zemdla³ podczas wyg³aszania g³ównego referatu.) Od tego momentu chc¹c nie chc¹c D¹browska zaczê³a siê udzielac, bywa³a na uroczystoœciach i przyj¿ciach.

1952 ZmarÂł StanisÂław Stempowski

1953 Po Âśmierci Stalina na ¿¹danie redakcji wypowiedziaÂła siĂŞ w “Nowej Kulturze” i “Âżyciu Warszawy”. NiektĂłrzy z przyjació³ przyjĂŞli te pierwsze publiczne (doÂśc wstrzemiĂŞÂżliwe) wypowiedzi jak zdradĂŞ. W 1953 r. po raz pierwszy wyjechaÂła z wycieczkÂą pracownikĂłw kultury do ZSRR.

1955/1956 Po PaÂździernikowej odwilÂży zaangaÂżowanie publiczne DÂąbrowskiej wzrosÂło, staÂła siĂŞ “gorÂącÂą zwolenniczkÂą polskiej drogi do socjalizmu”. “DziĂŞki wyjÂściu z emigracji wewnĂŞtrznej i udziaÂłowi w aktualnych sprawach DÂąbrowska odÂżyÂła wĂłwczas pisarsko (wydaÂła w krĂłtkim czasie trzy ksi¹¿ki: “GwiazdÂą zarannÂą”, 1955; “MyÂśli o sprawach i ludziach, 1956; “Szkice z podró¿y”, 1956) i staÂła siĂŞ na nowo wspó³czesnÂą pisarkÂą.”

1955 OdbyÂła podró¿ do NRD. Efektem literackim - “Szkice z podró¿y”. “OdkryÂła” Tomasza Manna, o ktĂłrym wczeÂśniej wypowiadaÂła siĂŞ bardzo krytycznie. ZachwyciÂł jÂą i zaimponowaÂł “Doktor Faustus”.

1955 OtrzymaÂła ponownie paĂąstwowÂą nagrod lit.

1958 Dopiero po 35 latach, w czerwcu 1958 r. pod wpÂływem nalegaÂł otoczenia odwiedziÂła RussĂłw - i przeÂżyÂła potworny szok.(DwĂłr “ocalaÂły w poÂłowie, robiĂŚ wraÂżenie chatki ogrodnika”)

1958-1960 Ze strony wÂładz polskich i Âśrodowisk emigracyjnych wysuwano kandydaturÂą DÂąbrowskiej do Nagrody Nobla.

1959 W Nowej Hucie odbyÂła siĂŞ prapremiera przedwojennego “Geniusza sierocego”.

1959 Uniwersytet Warszawski nadaÂł pisarce tytuÂł doktora honoris causa.

WydaÂła zebrane i dopeÂłnione “Szkice o Conradzie”.

1961 72-letnia pisarka po raz trzeci wrĂłciÂła do rozpoczĂŞtych “PrzygĂłd czÂłowieka myÂślÂącego…”. ByÂła bardzo chora, w dzienniku skarÂżyÂła siĂŞ na brak koncepcji. “StojÂą nad tym bezradnie, bez koncepcji, natchnienia, talentu(…) Dlaczego? Na coÂś Nie mam juÂż pewnej rĂŞki, ani pewnej gÂłowy; nie mam juÂż serca ani pÂłci. Czym pisac? Tylko pamiĂŞciÂą”

lata 60-te DÂąbrowska mieszkaÂła w Komorowie. SchyÂłek Âżycia wiÂązaÂł siĂŞ z poczuciem osamotnienia (pomimo wizyt znajomych) i rozwaÂżaniami o Âśmierci. MieszkajÂąca z DÂąbrowskÂą od lat pisarka Anna Kowalska zdumiewaÂła siĂŞ w swym dzienniku: “M. chodzi w Komorowie na mszĂŞ!(…)”

19 V 1965 ZmarÂła w Warszawie. ZostaÂła pochowana w Alei ZasÂłuÂżonych na Cmentarzu PowÂązkowskim. Zgodnie z wolÂą pisarki pogrzeb odbyÂł siĂŞ w obrzÂądku chrzeÂścijaĂąskim. “ProszĂŞ, aby mnie pochowac wedle obrzÂądku religii rzymskokatolickiej…(…) Pogrzeb religijny(…) jest hoÂłdem dla piĂŞknoÂści obrzÂądĂłw katolickich, w ktĂłrych siĂŞ wychowaÂłam, dla tysiÂącletniej chrzeÂścijaĂąskiej tradycji mego narodu, pokornym wreszcie hoÂłdem dla pamiĂŞci Jana XXIII, najwiĂŞkszego czÂłowieka naszych czasĂłw, ktĂłry potrafiÂł to co nikt: oÂżywiÂł i zmobilizowaÂł ludzkÂą dobroc”

1971 Otwarto muzeum DÂąbrowskiej w Russowie.